Народны побыт Смаргоншчыны
Ўжо хата новая гатова,
Прыбраны трэскі ўжо і дровы;
Над белым дахам, як карова,
Красуе комінак чырвоны;
Прыветна вокны пазіраюць,
Бы вас у госці запрашаюць,_
Ну, добры выгляд хата мае,
Яна і цешыць, здавальняе.
Я.Колас. Новая зямля
Каштоўнай крыніцай па вывучэнню нашай спадчыны з’яўляюцца шматлікія этнаграфічныя экспанаты, якія мы прадстаўляем ў нашым этнаграфічным куточку. Яны даюць цудоўную магчымасць дакрануцца да багатай гісторыі Смаргоншчыны. У Смаргоні жылі і працавалі рамеснікі 24-х спецыяльнасцей. Іх вырабы і прылады працы з’яўляюцца экспанатамі. Самымі распаўсюджанымі заняткамі былі: гарбарства (апрацоўка скур), кавальства, бондарства, ганчарства, выраб мэблі, пашыў абутку і адзення. Калі мужчыны-рамеснікі, у асноўным, рабілі прылады працы і прадметы хатняга ўжытку, то жанчыны стараліся ўпрыгожыць дом, зрабіць яго ўтульным. Яны ткалі посцілкі і палавікі, вышывалі розныя дарожкі, падушкі, карціны. Усе прадметы гэтага куточка сабраны вучнямі гімназіі, іх бацькамі, настаўнікамі.
БАНДАРСТВА
Дзяжа (КП 326).
Бандарны выраб. Драўляная кадушка конусападобнай формы для прыгатавання цеста; зроблена з асобных дошчачак (бандарак,клёпак),змацаваных металічнымі абручамі.
Памеры: 27 см х 37 см х 32 см.
Перададзена 30.10.1998 Паршыным Барысам, вучнем школы.
Гарнец ( КП 320).
Бандарны выраб. Гарнец – адзінка вымярэння аб’ему сыпучых рэчываў (збожжа, крупы, мука…); аб’ём – 4 літры. Зроблены з асобных дашчэчак (клёпак, бандарак), змацаваных драўлянымі абадамі; у адну з клёпак умацавана ручка.
Ужываўся ў гаспадарцы в.Міхневічы Смаргонскага раёна, 1920-я гады.
Памеры: 23 см х 17 см х 13 см.
Перададзены 25.10.1998 Рогач Л.Н., настаўніцай гісторыі СШ №4.
Бойка, маслабойка (КП 1050).
Бандарны выраб для збівання масла; вузкая высокая кадачка з клёпак (бандарак) з накрыўкай, пасярэдзіне якой адтуліна для калатоўкі (біла); верхні канец біла выходзіў вонкі, да ніжняй – прымацавана крыжавіна (ударная частка).
Выкарыстоўвалася ў гаспадарцы в. Казяняты Смаргонского раёна, 1930 –я гады.
Памеры: 41 см х 20 см х 15 см.
Перададзена 17.09.2005 Рогач Л.М., загадчыцай музея гімназіі.
Ручная ступа (КП 651).
Ручная ступа – прылада для перапрацоўкі зерня, семя і інш. Выраблена з суцэльнага кавалка ствала дрэва, у якім зроблена шырокае, конусападобнае паглыбленне. У ступу засыпалі зерне і таўклі пры дапамозе таўкача (даўжыня таўкача 33 см).
Памеры ступы: 21 см х12 см х 11 см.
Перададзена 08.05.2002 Прыхачам У.У., дырэктарам гімназіі.
Таўкач ( КП 402).
Драўляная прылада для драблення зерня ў ступе. Вытачана з цэльнагна куска дрэва даўжынёй 80 см; у цэнтры - выемка для рукі.
Перададзены 11.02.1999 Мускай Т.К., кіраўніком музея.
Лыжкі драўляныя (КП 330).
Лыжкі драўляныя – прадметы сталовага посуду.
Перададзены 01.11.1998 Сяўрыс Алёнай, вучаніцай СШ №4.
ГАНЧАРНЫЯ ВЫРАБЫ
Збаны (КП 405).
Паліваная кераміка. Высокія сасуды з выпуклымі бакамі, звужаным горлам, літком (носікам) і ручкай.
Выкарыстоўваліся ў гаспадарках вёскі Крэва Смаргонскага раёна, 1950-60-я гады.
Перададзены 17.02.1999 Рогач Л.М., настаўніцай СШ №4.
Гарлач, гладыш (крынка – мясцовы дыялект) (КП 501).
Высокая гліняная непаліраваная пасудзіна з пукатымі бакамі і звужаным горлам, без ручкі і носіка.
Перададзены 08.11.2000 Кажушок Аленай, вучаніцай гімназіі.
Гляк (КП 407).Паліваная кераміка. Шарападобная пасудзіна з вузкім горлам, літком (носікам) і адным вушкам (вушка адбіта).Перададзены 20.02.1999 Рогач І.П., выпускніцай СШ №4.
Макотра (макацёр, макітра- мясцовы дыялект) (КП 1321).
Паліваная кераміка чырвонага колеру. Посуд для расцірання маку вышынёй 16 см.
Выраб ганчарнага цэху вёскі Крэва Смаргонскага раёна, 1970 год.
Перададзена 24.12.2014 Камінскім Ігарам, выпускніком гімназіі.
Слоік (слой) (КП 515).
Паліваная кераміка. Высокая пасудзіна з пукатымі бакамі і шырокім горлам, вышынёй 26 см. Аздоблены ангобнай размалёўкай. Горла пашкоджана.
Перададзены 12.02.2001 Дэмскім Дзмітрыем, вучнем гімназіі.
Міска (КП 433).
Паліваная кераміка. Сталовы посуд чашападобнай формы з борцікам, вышынёй 10 см; знутры ўпрыгожана эмаллю з размалёўкай.
Перададзена 15.04.1999 Мускай Т.К., кіраўніком музея.
ГАРБАРЫ. Прылады працы
Прылады працы гарбароў: каса (скобля) (КП 1174), струг (КП 1334), крук (КП 1175).
Каса (скобля) прымянялася для ачышчэння шэрсці і мяздры (мяздра - ніжняя мясістая паверхня скуры) пасля замачвання скуры.
Круком мялі скуры перад іх глянцаваннем.
Струг выкарыстоўваўся для знішчэння мяздры са скуры, прасушанай пасля тлушчэння.
Выкарыстоўваліся гарбарамі (сям’я І.М.Шурпо) у вёсцы Вайнідзеняты Смаргонскага раёна ў 1960-70-я гады.
Перадазены 21.09.2007 і 23.04.2015 Рогач Т.Я., намеснікам дырэктара гімназіі, унучкай Шурпо І.М..
ПЛЯЦЕННЕ
Сявенькі (КП 332, КП 516, КП 517).
Сявенька – кораб, сплецены з саламяных жгутоў; жгуты перапляталіся тонкімі вяроўкамі альбо коранем дрэва; прымянялася пры ручной сяўбе.
Перададзена 01.11.1998, Сяўрыс Аленай, вучаніцай СШ №4.
Перададзены 12.02.2001, Дэмскім Дзмітрыем, вучнем гімназіі.
Кораб (КП 1371).
Кораб сплецены з саламяных жгутоў, якія ўкладзены па спіралі і пераплецены лазовымі дубцамі; мае форму збанка; вышыня 40 см.
Выкарыстоўваўся для захавання харчовых прадуктаў (Ашмянскі раён, пачатак ХХ ст.).
Перададзены 24.02.2017 Прыхачам У.У., настаўнікам гімназіі.
Берасцяны кораб (КП 316).
Выраблены з берасцяных стужак шчыльным шахматным пляценнем.
Перададзены 21.10.1998 Рогач Ірынай, выпускніцай СШ №4.
Саламяны капялюш (брыль) (КП 982).
Летні мужчынскі галаўны ўбор пачатку ХХ стагоддзя.
Перададзены 07.09.2004 Сапачом Уладзімірам, жыхаром г.Смаргоні.
ВЫШЫВАНКІ І ТКАЦТВА
Посцілкі тканыя (КП 1141, КП 1295, КП 1339, КП 1389).
Посцілка – тканы выраб прамавугольнай формы з розным каляровым арнаментам, якім пакрывалі ложак, канапу.
КП 1141 – посцілка (2м х 1,5м) выткана Венскай Вольгай, жыхаркай г.Смаргоні, у 1956 годзе.
Перададзена 10.10.2006 Шутовіч Ірынай,вучаніцай гімназіі.
КП 1295 - посцілка (2м х 1,5м) выткана Руткоўскай М.І. у 1930-я гады (в.Васілевічы Смаргонскага раёна).
Перададзена 15.11.2011 Руткоўскай А.У., настаўніцай пачатковых класаў.
КП 1339 – посцілка (3,5м х 2,5м) выткана Дмухоўскай Тэрэзай Адамаўнай у 1960 годзе (в.Мураваная Ашмянка Ашмянскага раёна).
Перададзена 22.09.2015 Прыхачам У.У., настаўнікам гімназіі.
КП 1389 – посцілка (2м х 1,5м) выткана Палуносік Марыяй Міхайлаўнай у 1939 годзе (в.Хамічы Дзятлаўскага раёна).
Перададзена 22.03.2018 ветэранам педагагічнай працы Пацэвіч В.І., дачкой Палуносік М.М..
Ручнікі (КП 1309, КП 1377).
Ручнік - выраб з тканага палатна прамавугольнай, прадаўгаватай формы; прымяняецца ў быце, пры абрадах.
КП 1309 – ручнік тканы, ільняны, з карункамі, звязанымі кручком (2м х 0,4м).
Ужываўся ў 1960-я гады ў доме Сцяпанавай Стэфаніі Станіславаўны (в.Лазоўка Смаргонскага раёна).
Перададзены 25.03.2014 Сцяпанавай С.С., ветэранам працы.
КП 1377 – ручнік тканы, ільняны, з каляровымі палосамі,упрыгожаны карункамі (3м х 0,4м).
Выкарыстоўваўся як набожнік у доме Дмухоўскіх (в.Баруны Ашмянскага раёна).
Перадазены 16.03.2017 ветэранам працы Дмухоўскай Т.А.
Абрусы, настольнікі (КП 684, КП 1238, КП 1311).
Абрус, настольнік – тканы выраб з аднаго ці ддвух сшытых палотнішчаў, якім накрываюць стол.
КП 684 - абрус тканы, два палотнішчы злучаны ажурнай палоскай ( х).
Перададзены 23.09.2003 Прыхачам У.У., дырэктарам гімназіі.
КП 1238 - абрус вышываны ( х).
Перададзены 24.11.2009 Лайкоўскай М.Э., настаўніцай гімназіі.
КП 1311 – абрус тканы, з кутасамі ( х). Вытканы ў 1956 годзе Камінсакай Лізаветай Пятроўнай ( в.Міхневічы Смаргонскага раёна).
Перададзены 26.03.2014 Камінскай В.К., нявесткай Камінскай Л.П.
Падзорнік (КП 1177).
Падзорнік – кавалак белай тканіны, які выкарыстоўваўся для ўпрыгожвання ложка.
КП 1177 - падзорнік з вышыўкай крыжыкам.
Перададзены 11.10.2007 Луцкай Н.І., народнай умеліцай.
Накідкі на падушкі (КП 519).
Накідкі на падушкі, аздобленыя машыннай вышыўкай - рышэлье.
Перададзены 15.02.2001 Шутовіч Ірынай, вучаніцай гімназіі.
Вышыўка “Коцікі” ( КП 358).
Вышыўка гладдзю (46 см х 39 см) з акантоўкай тканінай;выкарыстоўвалася для ўпрыгожвання пакоя.
Перададзена 19.11.1998 Барэйка Дзінай, вучаніцай СШ №4.
Вышыўка “Ліліі” (КП 497).
Вышыўка гладдзю на палатне (46см х 32 см); выкарыстоўвалася для ўпрыгожвання пакоя.
Перададзена 30.10.2000 Сяргей Ганнай, вучаніцай гімназіі.
Вышыўка “Ружы” (КП 1341).
Вышыўка крыжыкам (50см х 60см).
Выканана Яскевіч Галінай Уладзіміраўнай у 1955 годзе; выкарыстоўвалася для ўпрыгожвання пакоя.
Пераддзена 04.11.2015 Раманенка А.І., дачкой Яскевіч Г.У.
Дарожка вышываная (КП 356).
Дарожка, вышытая гладдзю на палатне; аздоблена па краю мярэжкай (146см х 28 см).
Перададзена 17.11.1998 Барэйка Дзінай, вучаніцай СШ №4.
Дарожка вышываная (КП 914).
Дарожка, вышытая крыжыкам Рымша Людмілай Іосіфаўнай ў 1930 годзе (80см х 32 см).
Перададзена 20.12.2003 Шылко Міхаілам, вучнем гімназіі, унукам Рымша Л.І.
Карціна вышываная “Хлопчык з сабачкам” (КП 986).
Карціна, вышытая крыжыкам, змешчана ў драўляную рамку (46см х 57 см).
Была ўпрыгожваннем ў доме Рубана Уладзіміра Іванавіча (в.Міхневічы Смаргонскага раёна).
Перададзена 09.09.2004 Камінскім Ігарам, вучнем гімназі і.
Сурвэткі ( КП 459, КП 899, КП 998, КП 1913).
Сурвэткі – дэкаратыўныя вырабы для ўпрыгожвання інтэр’ера
.
КП 459 – сурвэтка ільняная,у форме квадрата (26см х 26см), вышываная, па берагах аздоблена мярэжкай.
Перададзена 05.10.1999 Бумаём А.М., мясцовым краязнаўцам.
КП 899, КП 998 - сурвэткі з ільняных і баваўняных нітак, вязаныя кручком Рогач Станіславай Пятроўнай у 1930-я гады.
Перададзены 06.11.2003 і 09.10.2004 Камінскім Ігарам, вучнем гімназіі.
КП 1013 – сурвэтка, аздобленая машыннай вышыўкай – рышэлье.
Перададзена 27.11.2004 Пітоленка Г.А., настаўніцай гімназіі.
Вышываны чахол для падушкі (КП 1181).
Чахол для падушкі (наўлечка – дыялект) вышыты ў 1935 годзе Казаковай Адай Дзмітрыеўнай.
Перададзены 11.10.2007 Казаковай А.Д., жыхаркай г.Смаргоні.
Кавёр “Алені” (КП 354).
Кавёр ручной работы “Алені” на ільняным палатне (120 см х 60 см) зроблены Рубан Клаўдзіей Іванаўнай у 1940-я гады (в.Міхневічы Смаргонскага раёна).
Перададзены 16.11.1998 Рогач Алай, выпускніцай СШ №4.
Прасы металічныя (КП 327, КП 656, КП 679, КП 1052).
Прасы металічныя (жалязка – дыялект) выкарыстоўваліся для глажкі адзення да з’яўлення электрычных прасаў. Прасы былі вугальныя, альбо духавыя, цэльнаметалічныя, цэльнаметалічныя са зменнымі ўкладышамі. У корпус вугальнага праса засыпалі гарачыя вуглі, і, калі яны астывалі, каб зноў іх распаліць, дулі ў адтуліны, ці махалі прасам з боку ўбок.
Прас металічны ( КП 656).
Прас вугальны; гарачыя вуглі засыпаліся зверху; збоку корпуса меліся адтуліны для забеспячэння цягі.
Перададзены 02.09.2002 Сяржантавым В.П., ветэранам Вялікай Айчыннай вайны.
Прас металічны (КП 679).
Прас вугальны, паравы; складаеццв з корпуса (у яго засыпалі вуглі), ручкі і трубы для выхада пара.
Перададзены 06.05.2003 Ермалковіч Кацярынай, вучаніцай гімназіі.
Прас металічны (КП 327).
Цэльнаметалічны прас са зменным укладышам, які накалялі і змяшчалі ўнутр корпуса праса; верх корпуса ўпрыгожаны ўзорам.Ручка драўляная, фігурная.
Перададзены 30.10.1998 Сяўрыс Алёнай, вучаніцай СШ № 4.
Прас чугунны (КП 1052).
Прас чугунны, цэльналіты. Выкарастоўваўся з 1900 года ў вёсцы Сівіца Смаргонскага раёна.
Перададзены 18.09.2005 Бандаровічам Уладзімірам, жыхаром вёскі Сівіца.
ЛЯМПЫ ГАЗАВЫЯ
Лямпа газавая (КП 874).
Настольная лямпа для асвятлення памяшкання; маецца ёмкасць для гаручай вадкасці, фіціль, лямпавае шкло.
Перададзена 28.09.2003 вучнямі клуба “Нашчадкі” пасля паходу ў вёску Кушляны Смаргонскага раёна.
Лямпа газавая (КП 911).
Лямпа газавая (керасінавая), вісячая, з лірай і зантом; выкарыстоўвалася ў пачатку ХХ стагоддзя ў сям’і Рай Г.М. у в.Сасноўка Смаргонскага раёна.
Перададзена 18.11. 2003 Ермалковіч Кацярынай, вучаніцай гімназіі, унучкай Рай Г.М.
Лямпа газавая ў металічным корпусе (ліхтар) ( КП 343, КП 1312).
Ліхтар - пераносны асвятляльны прыбор, які выкарыстоўваўся, у асноўным, на адкрытым паветры ці ў гаспадарчых памяшканнях. У якасці крыніцы святла меў кнот, абаронены шкляным комінам або глобусам, які, у сваю чаргу, ахоўваўся металічным каркасам, да якога прымацавана ручка. Палівам для ліхтара была газа (керасін).
КП 343 - перададзены 05.11.1998 Бумаём А.М., мясцовым краязнаўцам.
КП 1312 - перададзены 27.03.2014 Скаскевіч Г.Ф., настаўніцай гімназіі, жыхаркай вёскі Асінаўка Смаргонскага раёна, дзе і выкарыстоўваўся ліхтар.
Чыгуначныя ліхтары (КП 344, КП 444, КП 875, КП 977, КП 1011)
Чыгуначны ліхтар для рэзервовага асвятлення тамбураў і вагонаў (КП 344). Металічны корпус, у які ўстаўляецца свечка, мае зверху выцяжку.
Памеры ліхтара: 38,5х15х13 см..
Перададзены 05.11.1998 Бумаём А.М., мясцовым краязнаўцам.
Чыгуначныя ліхтары пуцявога абходчыка (КП 444, КП 977).
Ліхтары выкарыстоўваліся чыгуначнікамі ў час абходу чыгункі ў цёмны перыяд сутак.
Металічны корпус (трохгранны ці чатырохгранны), у які ўстаўляецца свечка, мае зверху выцяжку; да корпуса прымацавана жалезная ручка.
КП 444 - перададзены 02.09.1999 Ермалковіч Кацярынай, вучаніцай гімназіі.
КП 977 - перададзены 27.05.2004 Аўдзевіч Карынай, вучаніцай гімназіі.
Чыгуначны ліхтар пуцявога абходчыка, сігнальны, трохкаляровы (КП 875).
Пры дапамозе рознакаляровых фільтраў (чырвоны, зялёны, жоўты) ліхтаром падаваліся адпаведныя сігналы аб становішчы на чыгунцы.
Перададзены 29.09.2003 Мускай Т.К., кіраўніком музея гімназіі.
Чыгуначны ліхтар (КП 1011).
Выкарыстоўваўся на станцыі Залессе Смаргонскага раёна
Перададзены 15.11.2004 Сапачом У.У., жыхаром вёскі Міхневічы Смаргонскага раёна.
Мялка (цёрніца) (КП 315).
Мялка - прыстасаванне для ручной апрацоўкі лёну; гарызантальная, двухшчылінавая. Складаецца з ножак і трох гарызантальных дошак (“шчочкі”), якія злучаны паміж сабой так, што паміж імі атрымоўваюцца дзве адтуліны, у якія заходзіць двухрэбравае біла (“язычок”).
Выкарыстоўвалася ў вёсцы Міхневічы Смаргонскага раёна.
Перададзена 21.10.1998 Рогач Ірынай, выпускніцай СШ №4.
Калаўрот і прасніца, верацяно (КП 339, КП 323, КП 311 ).
Калаўрот – калаўрот-стаяк, прыстасавнне для механічнага прадзення лёну, воўны ў хатніх умовах.
Прасніца – драўляная, лапатападобная прылада для мацавання кудзелі ў час прадзення лёну, воўны.
Верацяно́ — драўляная конусападобная, з завостраным верхам і патоўшчаным нізам, прылада для ручнога прадзення лёну, воўны.
КП 339 - перададзены 19.02.2001 Сяўрыс Алёнай, вучаніцай гімназіі.
КП 323 - перададзена 03.11.1998 Мускай Т.К., кіраўніком музея гімназіі.
КП 311 – перададзена 15.01.2001 Шутовіч Ірынай, вучаніцай гімназіі.
Матавіла (КП 321).
Матавіла - прылада для змотвання і размотвання маткоў пражы. Драўляная брусковая крыжавіна з адтулінамі для свабоднага мацавання на восі.
Перададзена 25.10.1998 Шапуцько Сяргеем, вучнем СШ №4.
Пранік (КП 318).
Плоскі драўляны брусок з ручкай; ім калацілі тканіну пры мыцці.
Перададзены 25.10.1998 Шапуцько Сяргеем, вучнем СШ №4.
Валік і качалка (КП 314, КП 317 ).
Драўляныя прыстасаванні для глажкі тканых вырабаў. Выраб наматывалі на качалку і раскатвалі вальком (валікам) – прамым брусам з ручкай і нарэзанымі знізу папярэчнымі зубцамі.
Перададзены 20.10.1998 Рогач Ірынай, выпускніцай СШ №4.
Вагі (КП 1167).
Прылада для вымярэння масы цела (узважванне) па дзеянні яго сілы цяжару. 1901 год.
Выкарыстоўваў Жабінскі Аляксандр Іванавіч, жыхар горада Смаргоні.
Перададзены 19.05.2007 Абушка І.А., настаўніцай гімназіі, дачкой Жабінскага А.І.
Бязмен ( КП 342).
Бязмен – ручная рычажная вага. Металічны стрыжань даўжынёй 25 см з пастаянным грузам (гірай) на адным канцы і кручком для ўтрымання грузу на другім. На стрыжні - шкала і рухомая пятля (пятля адсутнічае).
Перададзены 04.11.1998 Бумаём А.М., мясцовым краязнаўцам.
Шархуны (КП 458).
Самагучны музычны інструмент. Набор пустацельных шарыкаў з дробам (шротам) унутры, прарэзамі па баках і вушкамі. На скураным поясе адзявалі каню на шыю.
Перададзены 05.09.1999 Бумаём А.М., мясцовам краязнаўцам.
Канапа (КП 476).
Канапа – прадмет мэблі; шырокае сядзенне з падлакотнікамі круглай формы і спінкай, упрыгожанай разьбой.
Зроблена ў 1890-я гады дзядулем Гакуця Сяргея, выпускніка СШ №4.
Перададзена 10.04.2000 сям’ёй Гакуця С.З., настаўніка Смаргонскай школы-інтэрната.
Жук-дзяншчык (жук- лакей, лёка - дыялект) (КП 981).
Найпрасцейшае прыстасаванне для лёгкага і беражлівага зняцця абутку, які не мае зашпількаў: ботаў, чаравік ... Мае U-вобразную выемку з аднаго боку драўля най дошкі, у якую ўстаўляецца «пятка» і абцас абутку.
Сваёй назвай абавязана распаўсюджанай форме ў выглядзе жука з вялікімі вусамі, а таксама назве прыслугі пры чыноўніку або афіцэру - дзяншчыку.
Перададзены 22.06.2004 Мурылёвым В.П.
Шкатулка ( КП 379).
Самаробная драўляная шкатулка, упрыгожаная разьбой.
Памеры: 18 х 12 х 6,5.
Перададзена 11.01.1999 Шубрыной І.В., настаўніцай СШ №4.
Разьба па дрэву “Селянін” (КП 222).
Аб’ёмная драўляная скульптура.
Работа народнага майстра Сулія Сяргея Уладзіміравіча.
Вышыня скульптуры - 88 см.
Перададзена 13.05.1997 аўтарам.
Мухалоўка (КП 449).
Шкляны сасуд у выглядзе шарападобнай колбы з кароткай вузкай г арлавінай і лейкападобнай адтулінай знізу. У паглыбленне вакол яго налівалі сіроп, квас альбо любую іншую прынаду, якая прываблівае мух. Гарлавіну шчыльна зачынялі коркам. Мухі залазілі ў мухалоўку праз адтуліну знізу, а назад выбрацца не маглі. Чысцілі мухалоўку праз верхнюю адтуліну.
Перададзена 04.09.1999 Мускай Т.К., кіраўніком музея гімназіі.
Патэфон (КП 346.
Патэфон - механічная прылада для прайгравання грамафонных пласцінак, пераносная версія грамафона. Невялікі рупар убудаваны ў корпус, сам апарат скампанаваны ў выглядзе чамаданчыка; пераносіцца ў зашпіленым выглядзе за спецыяльную ручку.
Перададзены 07.11.1998 Рубанам Я.І., жыхаром вёскі Міхневічы Смаргонскага раёна.